بسته آموزشی تغذیه ویژه اربعین حسینی

نکات مهم تغذیه ای در تهیه و توزیع مواد غذایی

1.       از سرخ کردن زیاد سبزی های مورد استفاده در غذاهایی همچون قورمه سبزی خودداری کنید.

2.       چربی های اضافه همراه با گوشت در انواع خورش یا گوشت چرخ کرده را تا حد ممکن قبل از طبخ جدا کنید.

3.       پوست مرغ را قبل از طبخ به طور کامل جدا کنید.

4.       از حبوبات و سبزیجات بیشتری در داخل غذاها استفاده کنید.

5.       تا حد امکان روغن مورد استفاده در طبخ غذاها را کاهش دهید.

6.       از روغن های با اسید چرب ترانس پایین (کمتر از 5%) در طبخ غذا استفاده کنید.

7.       از روغن مخصوص سرخ کردنی برای سرخ کردن مواد غذایی استفاده کنید.

8.       میزان نمک افزودنی به غذا را محدود کنید و فقط از نمک یددار تصفیه استفاده نمایید.

9.       از مصرف نمک دریا که فاقد مجوزهای بهداشتی است خودداری کنید.

10.   از مصرف "نمک سنگ" برای خیساندن برنج اکیدا" خودداری کنید.

11.   از سوزاندن غذا در زمان کباب کردن یا پخت (کباب، جوجه کباب، ته دیگ و ...) خودداری و از مصرف بخش های سوخته غذا نیز پرهیز کنید.

12.   چنانچه از شیر یا شیرکاکائو برای پذیرایی استفاده می کنید، از شیرین کردن بیش از حد آن اجتناب کنید. همچنین از شیرین کردن بیش از حد شربت ها بعلت اینکه حاوی کالری بالایی هستند خودداری نمایید.

13.   بیماران مبتلا به چربی خون بالا، دیابت و بیماری های قلبی عروقی باید در مصرف غذاهای چرب، پر نمک و شیرین و در حجم زیاد احتیاط نمایند.

14.   در صورت استفاده از حبوبات در غذا، قبل از طبخ آنها را به مدت حداقل 4 ساعت در آب بخیسانید و پس از دور ریختن آب باقیمانده، حبوبات را به غذا اضافه نمایید.

15.   دست های خود را قبل از تهیه غذا و در طول تهیه آن به تناوب با آب و صابون بشویید.

16.   تمامی سطوحی که برای تهیه غذا و آشپزی استفاده می کنید قبل از هر گونه پخت و پز شسته و پاکیزه نمایید.

17.   تمامی غذاها را به ویژه گوشت، ماکیان، ماهی و تخم مرغ را بطور کامل بپزید (دمای 70 درجه سانتی گراد).

18.   از ظروف متفاوت و مجزا برای نگهداری گوشت، ماکیان و ماهی استفاده کنید.

19.   از کارد و تخته آشپزی مجزا برای ظروف خام استفاده کنید و بعد از هر بار استفاده آنها را به خوبی بشویید.

20.   از ظروف مجزا برای نگهداری غذاهای خام و پخته استفاده کنید.

21.   غذاهایی مانند سوپ و خورش را به خوبی بجوشانید و مطمئن شوید دمای آن به 70 درجه رسیده است. از صورتی نبودن و شفاف بودن آب گوشت اطمینان حاصل کنید.

22.   غذاهای پخته را در درجه حرارت اتاق بیش از 2 ساعت نگهداری نکنید.

23.   سبزیجات را قبل از اضافه کردن به غذا و به ویژه تهیه سالاد به خوبی شسته و  ضد عفونی نمایید.

24.   از مواد اولیه ای که تاریخ مصرف آن منقضی شده است استفاده نکنید.

25.   در زمان طبخ غذا از روزنامه به عنوان دمکنی استفاده نکنید.

26.   در طبخ غذا از ظروف استیل یا ظروف تفلون بدون خراشیدگی استفاده نمایید.

27.   از سرو چای در داخل لیوان های پلاستیکی شفاف و یا غذا در ظروف پلاستیکی خودداری کنید. استفاده از ظروف پلاستیکی برای ارائه نوشیدنی ها و غذاهای سرد بلامانع است.

28.   در توزیع غذا، ترجیحا" از ظروف یکبار مصرف بر پایه گیاهی استفاده کنید.

29.   گوشت و مرغ را از مراکز بهداشتی تحت نظارت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تهیه نمایید.

30.   از برگرداندن روغن استفاده شده به ظرف اصلی و یا استفاده مکرر از روغن سوخته شده اکیدا" خودداری کنید.

31.   در صورت تمایل به مصرف مجدد غذای نگهداری شده در یخچال، آن را بطور کامل گرم کنید.

32.   از گرم کردن مکرر غذای مانده و توزیع آن جدا" خودداری نمایید.

پیام های مهم بهداشتی تغذیه به زائرین در اربعین حسینی

ü      از خوردن سالاد و سبزی جات خام و نپخته خودداری کنید.

ü      میوه ها قبل از مصرف حتما خوب شسته شوند.

ü      از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه به ویژه پنیر و کره و شیر محلی غیر پاستوریزه خودداری کنید.

ü      قبل از مصرف مواد غذایی کنسرو شده 20 دقیقه آنها را بجوشانید و به علائمی مانند کنسروهای باد کرده، زنگ زده، سوراخ شده و کنسروهایی که مواد داخل آن بوی نامطبوع دارند توجه داشته باشید.

ü      مصرف غذاهای آبکی (انواع خورش ها) را محدود کنید، زیرا سریعتر فاسد می شوند. چون میکروب ها و باکتری ها در فضای مایع، محیط مناسبتری برای رشد و تکثیر دارند.

ü      غذاهای پخته شده نباید بیش از دو ساعت در دمای محیط نگهداری شود و بیشتر از یکبار نباید گرم شوند.

ü      میوه ها را قبل از مصرف با دقت با آب سالم شستشو دهید و حتما پوست آنها را جدا کنید.

ü      به دلیل گرمی هوا و جلوگیری از مسمومیت و گرمازدگی از دوغ های پاستوریزه بسته بندی شده استفاده کنید. با خود کمی نعنا و پونه همراه داشته باشید و با دوغ مخلوط کرده و میل نمایید (نعنا و پونه خاصیت ضدعفونی کننده دستگاه گوراش را دارند)

ü      از ماست کم چرب و پاستوریزه، لیمو ترش و یا آبلیمو همراه با غذایی که میل می کنید استفاده کنید.

ü      برای جلوگیری از کم آبی و یبوست مقادیر مناسبی آب (ترجیحا"آب بسته بندی) همراه داشته باشید.

ü      از مصرف یخ هایی که در شرایط غیر بهداشتی و روی زمین نگهداری و یا خرد می شوند خودداری کنید.

ü      برای مسواک زدن باید از آب سالم مانند آب بسته بندی شده و یا آب جوشیده استفاده کنید.

ü      از آب چشمه، نهر، رودخانه برای آشامیدن استفاده نکنید. آب باقیمانده در بطری ها را در پشت شیشه و زیر تابش نور خورشید قرار ندهید.

ü      از نوشیدن چای و مایعات داغ در لیوان های یکبار مصرف شفاف خودداری کنید.

ü      در طول راه، به عنوان تنقلات، مقداری آجیل مثل نخودچی کشمش، خرما، انجیر خشک، گردو، بادام، پسته و فندق کم نمک و لیموترش بهمراه داشته باشید.

ü      به دلیل گرمای هوا از مصرف غذاهای حاوی نمک زیاد خودادری کنید )مصرف نمک زیاد باعث افزایش تشنگی و از دست دهی آب بدن می شود و می تواند شما را مستعد گرمازدگی کند)

ü      برای پیشگیری از گرمازدگی از شربت های خاکشیر و تخم شربتی استفاده کنید.  البته تا جایی که امکان دارد در خانه این شربت را تهیه کرده و به همراه داشته باشید.

ü      زائران تا حد امکان از مصرف غذاهای پرچرب و شور خودداری کرده تا دچار بیماری های گوارشی نشوند.

ü      شست و شوی قاشق و چنگال و سایر ظروف مواد غذایی باید به خوبی انجام داده شود و در صورت امکان افراد حتما از قاشق های یکبار مصرف استفاده کنند.

ü      زائران نباید غذاهایی که زود فاسد می شود را با خود ببرند. سالادالویه، کباب، غذاهای حاوی کشک مثل کشک و بادمجان، ماهی و یا سس مایونز از این دسته مواد غذایی هستند.

مراقبت تغذیه ای در بیماری ها

1-    بیماری های تنفسی

غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی چربی و نمک است موجب تحریک سیستم ایمنی بدن می‌شود و می‌تواند به ایجاد تورم و التهاب قسمت های مختلف بدن و از جمله مجرای تنفسی و مسیرهای هوایی بینجامد. بنابراین مصرف غذا های حاوی مقادیر زیاد سدیم مثل سوسیس و کالباس و انواع کنسرو ها باید محدود شود.

مصرف مقدار مناسب آب باعث می شود ترشحات (ملقب به مو کوس) درون مجاری هوایی رقیق تر شده و راحت تر حرکت کنند و تخلیه شوند. مصرف 6-8 لیوان آب و یا سایر مایعات را به صورت روزانه توصیه می شود.

اگر معده پر باشد، به دیافراگم فشار آورده و دیافراگم را از حرکت آزادانه به سمت بالا و پایین باز می دارد و باعث می شود ریه ها در هر تنفس به طور کامل باز نشوند و اکسیژن کافی را دریافت نکنند. بنابراین مصرف 4-6 وعده غذایی کوچک و با حجم کم در طول روز بجای مصرف 2 تا 3 وعده غذایی حجیم توصیه می شود. همچنین مصرف غذاهای نفاخ(پیاز، کلم برکلی، گل کلم، لوبیا).نیز محدود شودزیرا نفس کشیدن را سخت تر می کنند.

2-   بیماری های تبدار

بهترین غذا برای بیماران تبدار سوپ و آبمیوهاست. در بیماری های تب دار به علت سم تولید شده توسط میکرب ها در بدن و تاثیر آن بر سیستم مغز و اعصاب، بیمار دچار بی اشتهایی و در نتیجه سوء تغذیه می شود. به علاوه در بیماری تبدار به علت سوزاندن بیش از حد کالری توسط بدن، ضعف و لاغری، کاهش وزن و در نتیجه کاهش سیستم دفاعی ایجاد می شود.

مراقبت تغذیه ای در کودکان حائز اهمیت است. در کودکان کمتر از 6 ماه، شیرمادر توصیه می شود و تعداد دفعات شیردهی باید اضافه شود. در کودکان بیش از 6 ماه که تغذیه تکمیلی شروع شده، دادن مایعات گرم مثل سوپ برای جبران مایعات از دست رفته در اثر تب مناسب است.

با بالا رفتن یک درجه سانتیگراد حرارت بدن، 13 درصد متابولیسم بدن افزایش می یابد و در هنگام تب، اشتها نیز کاهش می یابد، بنابر این توصیه به دادن آب و مایعات و غذا در حجم کم و دفعات بیشتر است. در مرحله حاد بیماری و هنگام تب ممکن است سدیم و پتاسیم به مقدار زیادی و به صورت عرق و اسهال از بدن دفع شود و مصرف سوپ حاوی کم نمک برای جبران سدیم ضروری است. رژیم غذائی حاوی میوه (موز، ماست برای تامین پتاسیم) توصیه می شود و غذای روزانه به  5- 6  وعده تقسیم شود.

3- بیماری های قلبی- عروقی

- به طور کلی به منظور کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی، فشار خون و چربی خون، در طبخ غذا باید از روغن مایع استفاده شود و تا حد امکان غذاها به جای ســرخ شده، به صورت آبپز، بخارپز و کبابی و یا کم سرخ با شعله کم تهیه شوند.

- در صورت تهیه غذا به صورت سرخ شده، از حداقل مقدار روغن (روغن مایع مخصوص سرخ کردنی) استفاده شود. مصرف روغن جامد و نیمه جامد احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را افزایش می دهد.

- بیماران قلبی باید مصرف غذاهای شور مانند آجیل شور، انواع فرآورده های غلات حجیم شده مانند چیپس و ... را محدود کنند.

- بیماران قلبی باید غذاهایی با حداقل چربی ترانس و اشباع را انتخاب و از غذاهای سرخ شده، گوشت های پر چرب، کیک ها و کلوچه ها که چربی بالا دارند دوری کنند.

- برای بیماران قلبی مصرف شیر، پنیر و ماست بدون چربی یا کم چرب پاستوریزه با چربی کمتر از 1.5 درصد توصیه می شود.

- سس ها و طعم دهنده های سالاد فاقد چربی یا با چربی کم انتخاب شود.

- در مصرف نوشیدنی های کافئین دار مانند چای و قهوه، اعتدال را رعایت کنند.

- پتاسیم یکی از املاح معدنی مهم برای بدن است که فعالیت بسیاری از آنزیم های بدن به وجود آن وابسته است. کمبود پتاسیم در بدن می تواند زمینه ساز حملات قلبی باشد. رژیم غذائی حاوی میوه (موز، آلو، زردآلو، طالبی، کیوی، پرتقال، گریپ فروت)، سبزیجات (اسفناج، جعفری، لوبیا سبز، سبوس گندم، هویج، کدو حلوایی، گوجه فرنگی و سیب زمینی)، شیر و ماست برای تامین پتاسیم و سلامت قلب توصیه می شود.

3-  دیابت

- مصرف داروی کاهش دهنده قند خون را طبق توصیه پزشک همچنان با رعایت برنامه غذایی ادامه دهید.

- به منظور کنترل هرچه بهتر قند خون، لازم است که ساعات غذاخوردن خود را منظم کرده و ضمن کاهش حجم غذا در هر وعده، تعداد دفعات غذایی اتان را افزایش دهید.

- به جای استفاده از قند و شکر، از خرما، کشمش، توت خشک و یا خشکبار شیرین مانند انواع برگه ها به مقدار کم استفاده نمایید.

- پرهیز مطلق از هیچ میوه ای وجود ندارد، برخی میوه ها مثل انگور و خربزه که نسبت به سایر میوه ها قند بیشتری دارند، کمتر استفاده شود.

- از خوردن غذاهای خیلی شیرین مثل انواع شیرینی، بیسکویت، شربت ها، نوشابه های گازدار، آبمیوه های صنعتی که حاوی مقادیر زیادی قند هستند، خودداری کنید.

- در طول مسیر پیاده روی، مقداری شیرینی، لقمه غذایی، بیسکویت و یا خرما به همراه داشته باشید تا در زمان احساس ضعف، از آنها استفاده کنید.

4-    زخم معده (Peptic Ulcer)

- در زخم معده هیچ دلیلی برای حذف کامل یک ماده غذایی وجود ندارد، مگر آنکه باعث درد یا ناراحتی معده شود. بنابراین رژیم هر بیمار، حسب شرایط وی تنظیم می شود.

- برنامه غذایی خود را با وعده های کم حجم و مکرر تنظیم نمایند.

- از مصرف زیاد نوشیدنی‌ها و غذاهای محرک در مواردی که حساسیت های غذایی وجود دارد،پرهیز نمایند.

- مصرف غذاهای سرخ شده را محدود کنند.

- از خوردن وعده های غذایی پر حجم و دیر هضم پیش از خواب پرهیز نمایند.

- تنها روش درمان عفونت هلیکوباکترپیلوری، دارو درمانی است.

5-   سندرم روده تحریک پذیر

به این بیماران توصیه می شود:

- مصرف زیاد غذاهای پر فیبر و یا خیلی کم فیبر ممکن است علائم بیماری را تشدید کند. بنابر این سبزی ها، میوه‌ها، حبوبات و غلات کامل را در حد تعادل مصرف نمایند.

- مصرف غذاهای چرب را محدود نمایند.

- مصرف برخی مواد غذایی که ایجاد حساسیت و تحریک پذیری در بیمار می کنند باید محدود شود.

- وعده‌های غذایی در حجم کم و دفعات بیشتر مصرف نمایند.

-  در برنامه غذایی لازم است مایعات به مقدار کافی مصرف شوند.