خود مراقبتی در دیابت

دیابت چیست ؟

دیابت شایع ترین بیماری متابولیک با شیوعی رو به افزایش، ازدیاد 122 درصدی جمعیت مبتلایان تا سال 2025و ایجاد هزینه های مستقیم و غیر مستقیم پدید آورنده عوارضی چون بیماریهای ایسکمیک قلبی، هیپرتانسیون، انواع نارسایی های قلبی، رتینوپاتی، نوروپاتی، نفروپاتی، کاتاراکت و غیره مسئول 4 میلیون مرگ در سال و 9 درصد کل مرگهای جهان است.

قند چیست و  وجود آن در بدن چه لزومی دارد ؟

بدن مانند ماشینی است که متشکل از واحدهائی به نام سلول است که این سلولها برای حرکت و عملکرد خود (مانند تنفس ، ضربان قلب ، دفع مواد زائد از بدن و ...)حتی در زمان خواب نیاز به انرژی دارند.منبع یا سوخت مورد نیاز برای تامین این انرژی، قندخون یا همان گلوکز است .

سلولهای بدن چگونه از قند موجود در خون استفاده می کند ؟

 سلولها برای اینکه بتوانند از قند موجود در خون استفاده کنند نیاز به یک واسطه یا یک کلید دارند به نام انسولین، که در لوزالمعده (پانکراس) ساخته می شود و به درون خون ترشح می شود.

دلائل بروز مرض قند یا دیابت چیست ؟

1. انسولین کم تولید شود یا اصلا تولید نشود.

2. انسولین تولید شده ولی سلولها نمی توانند از آن استفاده کنند.

3. ترکیبی از هر دو حالت بالا.

   دلایل اهمیت دیابت چیست ؟

4. 5-2 درصد و در برخی از کشورها تا 10 درصد مردم به دیابت مبتلا هستند.  در ایران حدود 7 درصد می باشد.

5. در بهترین سیستم های بهداشت و درمان تنها _⅔ بیماران شناسایی می شوند.

6. عامل 9 درصد مرگها درسال ، دیابت است.

7. در خانواده هایی که بیماردیابتی دارند 25-10درصد درآمد خانواده برای این بیماری هزینه می شود.

   انواع دیابت کدامند ؟

   1- دیابت نوع 1 (وابسته به انسولین): این نوع دیابت بیشتر در کودکان و جوانان دیده می شود و درصد کمی(10 – 15 %) از کل بیماران را شامل می شوند.دراین نوع دیابت به علل مختلف غده پانکراس قادر به ترشح انسولین نیست ، به همین دلیل افراد مبتلا باید تحت درمان با انسولین قرار گیرند.

   2- دیابت نوع 2 (غیر وابسته به انسولین) : این نوع دیابت بیشتر در افراد بالای 30 سال مشاهده می شود و درصد زیادی  (85 – 95%) از کل بیماران را شامل می شود.در درمان این نوع دیابت کاهش وزن ، رژیم غذایی مناسب ، ورزش و تحرک از اهمیت خاصی برخوردار است . چنانچه رعایت موارد فوق موثر نباشد معمولا" داروهای ضد دیابت (از قبیل قرص یا انسولین ) تجویز می شود.

   3- دیابت حاملگی:  این نوع دیابت ممکن است طی دوران بارداری ایجاد شده ، و با ختم بارداری خودبه خود بهبود یابد. د راین افراد احتمال ابتلا به دیابت در آینده بیشتر است.

   عوامل مستعد کننده در ایجاد بیماری دیابت

   علل ژنتیکی ، وجود فرد دیابتی در افراد درجه یک خانواده ، سبک  زندگی آسایش ‌طلبانه و عدم تحرک ،رژیم غذایی پر انرژی و بدون فیبر، پرخوری ، حاملگی ، فشارخون بالا ، عفونتهای ویروسی ، مواد شیمیایی ، استرس ، عوامل دیگر(نوع شغل، شهر‌نشینی و ....)

   ورزش در بیماران چگونه باید انجام شود ؟  

   بیمارانی که قند خون آنها کنترل شده باشد با شروع ورزش ممکنست دچار افت قند شوند که به علت مصرف ذخایر گلوکز بدن است ، توصیه می شود در صورتی که قند قبل از ورزش، کمتر از100 میلی گرم در دسی لیتر باشد یک میان وعده سبک قبل از ورزش استفاده شود . اگر قندخون بیماران کنترل شده نباشد، شروع ورزش سبب افزایش موقت قندخون می شود  لذا افراد با قندخون بیشتر از 250 میلی گرم در دسی لیتر نباید ورزش را شروع کنند

   چه ورزش هایی در بیماران دیابتی توصیه می شود؟

   ورزش های هوازی مثل: پیاده روی ,شنا ,دوچرخه سواری ,ایروبیک , بسکتبال ,... این نرمش ها با استفاده از تعداد زیادی از عضلات بدن بر کنترل قند اثر می گذارند انجام این حرکات به مدت 30 دقیقه و در بیشتر روزهای هفته مفید است

   علائم بیماری دیابت چیست ؟

   تشنگی زیاد ، افزایش ادرار ، احساس خستگی ، عفونتهای مکرر مانند عفونتهای پوستی و ادراری ، کاهش وزن ، اشتهای بیش از معمول ، عدم بهبود زخمها در زمان معمول

   عوارض بیماری دیابت از چه زمانی شروع می شود ؟

    از همان ابتدای ابتلا به بیماری، روند ایجاد عوارض آغاز می شود ولی تا سالها ممکن است این عوارض خود را نشان ندهند. عوارض قلبی، کلیوی و یا چشمی بیشتر هرچه  از زمان بروز دیابت می گذرد، شدت می گردد.

    چگونه از دیابت پیشگیری کنیم ؟

1. تغییر شیوه های نادرست زندگی و جایگزین نمودن آنها با رفتارهای بهداشتی

1. فعالیت بدنی منظم(حداقل 30 دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته)

1. کاهش مصرف قند و شیرینی

1. ترک سیگار

1.  پرهیز از استرس و کنترل آن در زندگی

1. خودداری از مصرف مواد غذایی پرچرب مانند لبنیات پرچرب، کره، دنبه، روغن حیوانی، مغز،کله وپاچه،جگر،دل، قلوه، زرده تخم‌مرغ ویا به حداقل رساندن مصرف آنها

1. استفاده همیشگی از میوه ها و سبزی ها

1. پرهیز از مصرف مواد غذایی سرخ شده و استفاده از روش آب پز   و بخارپز کردن مواد غذایی

   رژیم غذایی فرد دیابتی چگونه باید باشد؟

   غذایی مصرف کنند که مخلوطی از مواد قندی- نشاسته‌ای، چربی، پروتئین باشد ولی انرژی آن غذا محاسبه شده و متناسب با میزان فعالیت روزانه باشد و حتما حاوی فیبر و ویتامینها باشد و مقدار کافی آب نیز هر روز نوشیده شود 6  وعده در روز لازم است : سه وعده اصلی: صبحانه- ناهار- شام و سه میان وعده: میان وعده صبح- عصرانه- قبل از خواب

   درمان دارویی دیابت

   در درمان دیابت نوع یک ، تزریق انسولین الزامی است. اولین توصیه درمانی در دیابت نوع دو، تغییر شیوه زندگی نظیر ورزش، کاهش مصرف مواد غذایی طبق برنامه، پیاده‌روی روزانه و سپس استفاده از قرص های خوراکی و تزریق انسولین است.

   کاهش قند خون در بیماران چه مواقعی پیش می‌آید و چه باید کرد؟

1. وقتی مصرف یک وعده غذا فراموش شود.2- اگر ورزش شدید بدون تغذیه مناسب انجام شود. 3- اگر انسولین بیش از نیازتزریق شده باشد.

در این مواقع به سرعت یک ماده شیرین مانند 3 حبه قند دریک لیوان آب یا 1 قاشق غذاخوری عسل یا شکر یا نصف لیوان آب میوه میل کنید. اگر پس از 15 دقیقه احساس بهبودی نکردید این کار را تکرار کنید. بعد از احساس بهبودی یک وعده غذا یا یک میان وعده میل کنید تا از افت مجدد قندخون جلوگیری شود. بنابر این توصیه می شود که بیماران دیابتی همیشه چند حبه قند ویا شکلات همراه خود داشته باشند که به محض اساس ضعف وعرق سرد که نشانه افت قند خون است فورا" شکلات یا حبه های قند را مصرف نمایند چراکه افت قندخون خطرناکتر از بالارفتن قندخون بوده واحتمال شوک وبه دنبال آن مرگ وجود دارد.

   واحد بیماریها